مراقبت های بیمار بعد از عمل جراحی

بعد از انجام عمل جراحی، بیمار مدتی در محلی در کنار اطاق عمل به نام ریکاوری Recovery room میماند. یک ساعت بعد ازبیهوشی اهمیت زیادی دارد و در این مدت بیمار باید دقیقا تحت نظر باشدتا آثار داروهای بیهوشی کاملا از بین بروند و سیستم های مختلف بدن بخصوص سیستم قلبی عروقی بتوانند کنترل مجدد بدن را در اختیار بگیرند. در این مدت بیمار توسط پرستاران خبره تحت نظر بوده و بعد از اینکه بیمار هوشیاری خود را بطور کامل بدست آورد به بخش منتقل میشود.

 گیجی بعد از عمل

در بخش بیمار ممکن است تا مدتی حالت گیجی داشته باشد. این وضعیت به علت داروهای بیهوشی یا به علت کم خونی ناشی از خونریزی حین عمل است. حالت گیجی بیمار به تدریج بهبود می يابد.

خوردن و آشامیدن

اگر جراحی بیمار با بیهوشی عمومی انجام شده است، تا چند ساعت نباید چیزی برای خوردن به او داده شود. بعد از چند ساعت، میتوان پس از کسب اجازه از پرستار ابتدا چند قاشق آب به وی داد و اگر تحمل کرد و دچار ناراحتی نشد میتوان بتدریج به او مایعات بیشتری داد.  

بعد از اینکه رژیم غذایی برای بیمار شروع شد در صورت مبتلا نبودن به بیماریهای خاص (قلبی ، تنفسی ، دیابت و ...) از کلیه مواد غذایی میتوان بهره برد. برای بهبود باید بافت جدید ساخته شود که این نیاز به انرژی فراوان دارد و غذا باید سرشار از گلوکز ، چربی ، پروتئین ، املاح و ویتامینها باشد.

دراز کشیدن

اگر بیمار با بیحسی منطقه ای عمل شده، تا 24 ساعت نباید پشت تخت او را بالا آورد و در این مدت سر بیمار باید کاملا پایین باشد وگرنه دچار سردرد شدیدی میشود که ممکن است تا چند روز ادامه یابد.

درد بعد از جراحی

در چند روز اول بعد از عمل بیمار در محل جراحی احساس درد دارد. شدت این درد البته بسته به نوع جراحی، سن بیمار و تحمل بیمار به درد متفاوت است. در بیمارستان مسکن های قوی به بیمار داده میشود تا شدت درد را کاهش دهد. این مسکن ها معمولا مخدر هستند. مصرف این مسکن تزریقی نباید زیاد باشد چون موجب مسمومیت میشود. بیمار نباید انتظار داشته باشد با مصرف دارو درد وی کاملا برطرف شود. ممکن است کمی از درد باقی بماند. افراط در مصرف داروی ضد درد مخدر برای حذف کامل درد خطرناک بوده و توصیه نمیشود. بعد از مرخص شدن بیمار از بیمارستان ممکن است پزشک معالج برای بیمار مسکن های خوراکی تجویز کند.

خطر عفونت بعد از جراحی

در هر عمل جراحی احتمال عفونت در محل عمل وجود دارد. پس در چند روز اول بعد از عمل جراحی، به بیمار آنتی بیوتیک تزریقی داده میشود تا احتمال عفونت بعد از عمل جراحی کاهش پیدا کند. ممکن است پزشک معالج داروهای آنتی بیوتیک خوراکی برای بیمار تجویز کند تا وی بعد از مرخص شدن از بیمارستان تا مدتی از آنها در منزل استفاده کند.

لخته شدن خون در رگ ها

یکی از عوارض شکستگی ها لخته شدن خون در سیاه رگ های عمقی ساق است که میتواند بسیار خطرناک باشد. لخته شدن خون در اندامهای تحتانی بسیار خطرناک بوده و ممکن است موجب آمبولی ریوی و اختلال در عملکرد قلب و ریه شود. این عارضه بخصوص در شکستگی های اندام تحتانی و در سنین بالا یشتر دیده میشود. بعد از جراحی به بیمار داروهایی داده میشود تا از لخته شدن خون در پاها جلوگیری شود. به این  داروها داروهای  رقیق کننده خون میگویند. استفاده از این داروها ممکن است تا چند هفته بعد از جراحی هم ادامه پیدا کند.

درن

پزشک جراحی در حین عمل جراحی ممکن است لوله های پلاستیکی در درون زخم بیمار بگذارد تا بدین وسیله خونریزی مختصر داخل بدن که ممکن است تا چند ساعت بعد از جراحی هم ادامه داشته باشد به بیرون از بدن هدایت کند. باقی ماندن خون در درون بافت ها خطر عفونت بعد از جراحی را بیشتر میکند و این خونریزی ها باید در صورت وجود از بدن به وسیله این لوله ها خارج شوند. لوله ها در بیرون از بدن به کیسه های پلاستیکی متصل میشوند تا خون در آنها جمع آوری شود. به این لوله ها که در محل جراحی گذاشته شده است درن Drain میگویند. این لوله ها بعد از چند روز از زخم خارج میشوند.

پانسمان

معمولا پانسمان زخم جراحی تا چند روز بعد از عمل جراحی تعویض نمیشود. پس از چند روز این پانسمان به توسط پرستار عوض میشود. تعویض پانسمان باید بعد از مرخص شدن بیمار در منزل و به توسط پرستار مجرب انجام شود. دفعات تعویض پانسمان و نحوه آن به توسط پزشک معالج تعیین میشود.

راه رفتن ، حرکت کردن

 روز بعد از جراحی به بیمار آموزش داده میشود تا چطور بتواند در تخت یا روی صندلی بنشیند و چطور توسط عصای زیر بغل یا واکرراه برود یا چطور اندامها و مفاصلش را حرکت دهد تا از خشکی آنها جلوگیری شود. در اولین فرصت حرکات کلیه مفاصل همه اندام های بیمار بخصوص اندام عمل شده و بخصوص مفصل نزدیک به محل عمل را شروع کند. گاهی اوقات این حرکات چند ساعت بعد از جراحی شروع میشود. این حرکات در ابتدا بصورت پاسیو Passive انجام می­شوند یعنی یک نفر مفصل بیمار را خم و راست میکند. بعد از مدتی به بیمار آموزش داده میشود که خودش مفاصل مورد نظر را حرکت دهد.

مشکل دیگر ضعیف شدن تدریجی عضلات اندام عمل شده است. بنابراین طبق یک برنامه منظم بیمار حرکات نرمشی خاصی را انجام میدهد تا قدرت عضلات اندام را در حد متعادلی حفظ کند.

چند روز پس از هر عمل جراحی، بیمار از بیمارستان مرخص شده به منزل میرود. در این مدت بیمار باید به نکات مهمی توجه کند.داروهایی که پزشک تجویز کرده، مراقبت از زخم، مراقبت از دستگاه تنفس، مراقبت از وضعیت روحی بیمار و نرمش هایی که بیمار باید انجام دهد از مهم ترین این نکات هستند.

التیام زخم به موارد زیر بستگی دارد :

روند التیام زخم مجموعه وقایعی است پی در پی که در شرایط طبیعی موجب ترمیم زخم می شود که شامل :

الف -  تغذیه مناسب : گلوکز و چربی انرژی مورد نیاز بدن را تامین می کند .پروتئین در  پاسخ ایمنی ، رگ سازی و ترمیم زخم مؤثر است . ویتامین A برای تولید سلول جدید مؤثر است . ویتامین Bکمپلکس نقش مهمی در قدرت کششی زخم و همچنین در پاسخ های ایمنی ایفا می کند  . ویتامین C  برای ساخت کلاژن ، حفظ قدرت کششی زخم ، پاسخ های ایمنی و حفظ تمامیت مویرگی مؤثر است . ویتامین E  صدمات بافتی را کاهش میدهد . مس برای کلاژن سازی و فعالیت گلوبولهای سفید لازم است . آهن نقش مهمی در ساخت کلاژن و انتقال اکسیژن و ساخت هموگلوبین دارد. روی تقسیم سلولی را افزایش می دهد و روند اپی تلیوم سازی را افزایش می دهد. از مصرف کمپوت های و آب میوه های  بازاری خود داری نمایید و در عوض تا میتوانید از میوه و آب میوه های طبیعی استفاده نمایید

 ب - اکسیژن رسانی : ترمیم زخم نیازمند اکسیژن کافی است و بعضی عوامل روند درمان را به تعویق می اندازد. عواملی که در اکسیژن رسانی به زخم باید به آن توجه نمود عبارتند از :

 1- تبادلات گازی نامناسب ناشی از بیماریهای زمینه ای مانند بیماریهای قلبی و تنفسی ، آسم

  2- کاهش اکسیژن رسانی ناشی از کم خونی ، مصرف سیگار ، آلودگی هوا

 3- پایین بودن فشار خون محیطی به دلیل بی کفایتی سیستم قلبی و عروقی و دهیدراتاسیون (کم آبی بدن ) و یا سایر اختلالات زمینه­ای

4- مشکلات عروق محیطی ناشی از بیماریهای عروقی و دیابت  که از رسیدن اکسیژن کافی به زخم جلوگیری می کند .

ج - هیدراسیون ( آب رسانی ) : آب بدن عامل مهمی در روند ترمیم زخم است پوست و بافتها نیازمند به آب رسانی و هیدراسیون داخلی دارند کمبود آب از طریق کم کردن سرعت متابولیسم بدن پروسه ترمیم زخم را با مشکل مواجه می سازد با توجه به اینکه پوست خشک مستعد ایجاد زخم مجدد می باشد .

د) سیستم ایمنی : اگر وضعیت ایمنی بدن به دلیل استفاده از داروهای خاص مانند کورتیکواستروئیدها و یا بیماریهای خاص مانند دیابت ، ایدز ، شیمی درمانی و.... ( داروهای شیمی درمانی فقط برای بیماران سرطانی استفاده نمی شود بلکه در بعضی از بیماریها نیز مورد استفاده قرار می گیرد مثل روماتیسم مفصلی ) دچار مشکل باشد زخم به راحتی التیام نمی یابد

نکته های تغذیه بعد از عمل جراحی:    

بيماراني که عمل جراحي مي شوند مسلما چند روز و گاهي يک هفته و يا بيشتر در بيمارستان بستري هستند و در اين مدت از نظر غذايي زير نظر پزشک، متخصصان تغذيه و پرستاران مراقبت مي شوند زماني که اين بيماران به منزل منتقل مي شوند بايد در مورد تغذيه آنها اطرافيان و يا خود بيمار دستورات پزشک و يا متخصصان تغذيه را اجرا نمايند. نوع رژيم غذايي اين بيماران در منزل ادامه رژيم غذايي در بيمارستان مي باشد و با بهبود و پذيرش او براي مصرف غذايي بيشتر لازم است رژيم غذايي او نيز تغيير يابد و از رژيم هاي غذايي کامل­تري استفاده نمايد.

تجربه نشان داده است که بيماراني که قبلا با رژيم غذايي آشنا شده اند، در پيروي از رژيم هاي غذايي همکاري بيشتري دارند و با رعايت اصول صحيح تغذيه سريع تر بهبود يافته و با عوارض کمتري مواجه مي شوند.

قبل از شرح رژيم هاي غذايي بعد از جراحي توجه به اين نکته نيز ضروري است که متخصصين عقيده دارند بيماراني که لازم است جراحي بشوند، قبل از آن بايد از نظر تغذيه اي مورد مطالعه و مراقبت قرار گيرند، زيرا ثابت شده است افرادي که قبل از عمل خوب تغذيه شده اند جراحي را بهتر تحمل مي کند، و زودتر بهبود مي يابند و به عوارض بعد از آن به خصوص سوء تغذيه کمتر مبتلا مي شوند. بعد از جراحي بيمار مدتي نمي تواند از رژيم غذايي کامل و کافي از نظر تغذيه اي استفاده نمايد. معمولا بي اشتهايي و استفراغ و تب از مشکلات عمومي بعد از جراحي است که در اين شرايط بيمار نمي تواند غذاي کافي مصرف نمايد. چنانچه اعمال جراحي بر روي دهان يا فک، مري و دستگاه گوارش انجام شده باشد به علت محدوديت هاي زيادي که بيمار براي خوردن دارد احتياج به مراقبت هاي تغذيه اي ويژه اي دارد.

رژيم غذايي

بيماراني که جراحي شده اند ويا مشکلات ديگري داشته اند و توانسته اند رژيم هاي غذايي مايعات رقيق و مايعات غليظ را تحمل نمايند قبل از اينکه از رژيم غذايي معمولي استفاده کنند غالبا لازم است براي مدتي از رژيم غذايي نرم استفاده نمايند. اين رژيم غذايي به خصوص براي بيماراني که قدرت جويدن ندارند، مناسب مي باشد.

رژيم غذايي نرم شامل غذاهايي است به صورت مايع، خميري و يا پوره بوده و از موادي تهيه مي شود که هضم آنها آسان باشد بنابراين مصرف مواد غذايي که حاوي فيبر هستند مانند سبزيها و ميوه هاي خام و سبوس غلات وپوسته حبوبات و غذاهاي سرخ شده در روغن، ادويه ها، چاشني هاي تند و مواد محرک مجاز نمي باشد. ولي مي توان سبزي و ميوه هاي پخته، نان بدون سبوس، آرد غلات بدون سبوس را مصرف نمود، براي تهيه سوپ و پوره مي توان از گوشتهاي تازه استفاده نمود. مواد خوراکي مجاز را مي توان به کمک شير، آب ميوه، خامه، کره، تخم مرغ به صورت پوره يا خميري و نرم در آورد.

اگر مصرف چربي براي بيمار منع نشده باشد با اضافه کردن خامه و کره مي توان کالري دريافتي بيمار را افزايش داده و با افزودن شير خشک و يا تخم مرغ به مايعات مي توان پروتئين رژيم غذايي را افزايش داد. شير برنج و فرني از غذاهاي مناسب در اين رژيم هستند. تخم مرغ را مي توان به صورت خام مخلوط باشير استفاده نمود و يا مي توان تخم مرغ را آب پز نمود و سپس آن را له کرد و کمک شير و کره به شکل پوره درآورد مصرف آب ميوه هاي تازه و شيرين براي تامين ويتامين ها و مواد معدني مجاز مي باشد.

رژيم غذايي مايعات رقيق

اين رژيم غذايي در دوران حاد بيماريهاي سخت، در مواردي که بيمار دچار تب، تهوع، استفراغ، بي اشتهايي شديد، اسهال و ...  بعد از اعمال جراحي توصيه مي شود مايعاتي که در اين رژيم غذايي مجاز هستند شامل آب معمولي، چاي کم رنگ، شربت قند ساده و رقيق، آب ميوه هاي شيرين صاف شده و رقيق و سوپ تهيه شده از گوشت تازه بدون چربي و صاف شده مي باشد.

در شروع استفاده از اين رژيم، حجم مايعات حدود نصف استکان کوچک ( 30 ميلي ليتر ) و ساعت به ساعت مي باشد و با بهبودي بيمار به يک استکان کامل ( 60 ميلي ليتر ) در ساعت مي رسد. مسلما در اين مدت در صورتي که لازم باشد دستور تزريق سرم داده خواهد شد. رژيم غذايي مايعات رقيق از نظر تغذيه اي کامل نيست و بعد از يک يا چند روز بر حسب دستور پزشک مي توان از رژيم غذايي مايعات غليظ که کامل تر است استفاده نمود.

رژيم غذايي مايعات غليظ

بيماراني که دوران حاد بيماريها را تا حدودي سپري نموده اند، با بهبودي نسبي خود مي توانند از رژيم غذايي مايعات غليظ استفاده نمايند.

مواد مجاز در اين رژيم غذايي علاوه بر مايعات مجاز در رژيم غذايي مايعات رقيق شامل مواد ديگري مي شود که تدريجا مي توان وارد برنامه غذايي بيمار نمود. اين مايعات شامل شير بدون چربي، شير معمولي، مخلوط شير و تخم مرغ و سوپ هاي تهيه شده از گوشت تازه، حبوبات يا غلات و سبزي مي باشد. اين سوپ ها پس از آماده شدن بايد صاف شوند و سپس مصرف شوند. بايد دقت شود که اين مايعات تدريجي و با حجم کم وارد برنامه غذايي بيمار شود و به تدريج حجم مايعات هر وعده را افزايش داده و فاصله وعده ها را زيادتر کرد، تا اينکه به 6 وعده در شبانه روز برسد. در صورتي که بيمار منعي در مصرف خامه نداشته باشد مي توان به مايعات مجاز در اين رژيم غذايي خامه اضافه نمود و به اين ترتيب کالري دريافتي بيمار را افزايش داد در صورتي که بيمار بتواند رژيم غذايي مايعات غليظ را به خوبي تحمل نمايد با بهبودي بيشتر و کاهش عوارض بيماري مي تواند از رژيم هاي غذايي نرم که رژيم کامل تر است استفاده کند.